Gisteren was ik in Oxford. In een van die mooie oude gebouwen, die kenmerkend zijn voor beroemde Britse universiteiten, had ik een lang gesprek met de historicus Norman Davies. Het onderwerp was de relatie tussen geschiedenis en politiek en het interview zal worden gepubliceerd in een boek over het onderwerp, dat in april verschijnt.

Norman Davies heeft een aantal belangrijke werken over de geschiedenis van Europa, en in het bijzonder Polen, op zijn naam staan. Een belangrijk thema in zijn bijdragen is altijd geweest het verschil in historische ervaring tussen Oost en West Europa. Daarmee wordt ik bijna dagelijks geconfronteerd in gesprekken met collega's die onder het communisme geleefd hebben. Volgens Davies is er in het vrije West Europa altijd veel aandacht geweest voor de misdaden van Hitler, maar werd de rol van Stalin veel minder belicht. Onterecht, meent hij, want de Russische dictator was even moorddadig en heeft diepe sporen in Oost Europa achtergelaten. Terecht vraagt hij onze aandacht daarvoor.

Het is absoluut niet zijn bedoeling de verschrikkingen van het Nazi-regime te relativeren maar hij benadrukt dat veel nieuwe EU burgers een dubbel trauma te verwerken hebben. Volgens hem was er geen sprake van identieke situaties maar men mag ze wel vergelijken.

Zijn interpretatie wordt niet door iedereen van zijn vak gedeeld. Hij zou te gemakkelijk vergelijkingen maken en het unieke van de Joden vervolging niet genoeg benadrukken. Ik kreeg die indruk niet tijdens het interview maar ik zal zijn boek over het onderwerp, dat hij me gaf, snel lezen.

De Hongaarse schrijver Gy?rgy Konr?d, die ook meewerkt aan het genoemde boek, maakt wel een duidelijk verschil tussen communisme en nazisme. Stalin vermoordde (vermeende) tegenstanders; de nazi's roeiden mensen uit om wat ze waren, inclusief kinderen. Er zijn nuanceverschillen en die willen we zichtbaar maken zonder zelf de rol van historici over te nemen. Maar dat we meer aandacht moeten besteden aan de traumatische geschiedenis van Oost Europa, is een snel getrokken conclusie.